Σκέφτομαι όλα αυτά τα χρόνια το φόνο του Λουκμάν. Γιατί αυτό το παιδί; Γιατί ειδικά αυτό; Θα μου πεις, στη θέση του θα μπορούσε να ήταν οποιοσδήποτε μετανάστης∙ οι ναζί φονιάδες (μάλλον) δεν τον γνώριζαν προσωπικά. Αν δεν είχαν σκοτώσει το Λουκμάν, πιθανά θα είχαν σκοτώσει κάποιον άλλο μετανάστη εκείνο το βράδυ. Όμως γιατί το Λουκμάν; Προσπαθώ κι εγώ, τώρα, σαν ηλίθιος να βρω μια λογική στη ναζιστική πράξη που να μην περικλείεται ήδη στην έννοια «ναζισμός»; Δεν ξέρω. Ένα πράγμα, όμως, μου έρχεται ξανά και ξανά στο μυαλό. Το ποδήλατο. Το ποδήλατο του Λουκμάν. Όλα τα χρόνια που ακολούθησαν δεν έπαψα να παρατηρώ τα ποδήλατα των μεταναστών και τις αντιδράσεις των συμπολιτών μου. Ε, δεν λέω ότι είναι όλοι αυτοί ναζί, αλλά δεν μπορώ να μην σχολιάσω αυτό το θέμα. Γίνονται κάποιοι πραγματικά θηρία στη θέα ενός μετανάστη με ποδήλατο. Τι τους συμβαίνει; Ίσως ενστικτώδικα αντιδρούν στη σκέψη ενός μετανάστη που έχει κατακτήσει κάποια ανεξαρτησία. Κάθε μέρα πηγαινοέρχονται στα στρατόπεδα έξω από την πόλη εκατοντάδες μετανάστες και μετανάστριες με τα πόδια. Στο μυαλό του αποκτηνωμένου Έλληνα είναι αυτό που τους πρέπει: η ταλαιπωρία. Μόλις, όμως δει κάποιον με ποδήλατο, αρχίζει «κοίτα τους! Ό,τι θέλουν κάνουν πια!». Η σκέψη ότι ο μετανάστης μπορεί να κινείται στο «δικό τους» χώρο ελεύθερα όσο κι εκείνοι τους αναστατώνει αφάνταστα. «Ας περπατήσουν όσο θέλουν, αρκεί να ξέρω ότι κάθε μετακίνηση ματώνει τα πέλματά τους∙ η διαφορά πρέπει να είναι διαφορά!». Θυμάμαι τους Αλβανούς, εκεί πίσω στο ’90. Θυμάμαι (ταξίδευα πάρα πολύ με το λεωφορείο τότε) την ικανοποίηση κάποιων Ελλήνων σαν έμπαιναν οι συνοριακοί και κατέβαζαν τους Αλβανούς από το λεωφορείο. Αν ήθελαν να πάνε από τα Γιάννινα στην Αθήνα ας πήγαιναν με τα πόδια. Αυτή η εικόνα, παράδοξα δεν ενοχλούσε τόσο τον κομπλεξικό Έλληνα, δεν αισθανόταν άσχημα που στη χώρα του υπήρχαν άνθρωποι που πήγαιναν στην Αθήνα με τα πόδια, αισθανόταν όμως αναστάτωση εάν αυτοί οι άνθρωποι μπορούσαν να κινηθούν στο χώρο όπως κι εκείνος. Όταν δε άρχισαν να κυκλοφορούν με αυτοκίνητα (και ειδικά με αυτοκίνητα που με τους ελληνικούς μισθούς ήταν απλησίαστα), τότε μερικοί έχασαν τον ύπνο τους. Ξαναγυρίζω στο Λουκμάν. Σκέφτομαι το φόνο του. Σκέφτομαι το ποδήλατό του∙ το μοναδικό πράγμα εκείνη την αχάραγη ώρα, που πήγαινε στη δουλειά του, που τον συνέδεε με μια ζωή που θα μπορούσε να έχει. Σκέφτομαι αν αυτό μέτρησε στην απόφαση των ναζί να του πάρουν ακόμη και τη ζωή που είχε. Ξαναλέω. Μπορεί όλα αυτά να είναι ανοησίες. Το να προσπαθείς να βρεις κάποια λογική στη ναζιστική πράξη είναι κατά ένα βαθμό αθώωσή της, μιας και τη φέρνει στα μέτρα κάθε άλλης πράξης. Ε, δεν υπάρχει άλλο μέτρο γι’αυτή την επιλογή. Θυμάμαι σήμερα το Σαχζάτ Λουκμάν∙ έναν άνθρωπο που ξεκίνησε να πάει στη δουλειά με το ποδήλατό του.
Με την υπόθεση της γενικής απεργοσπασίας της ΟΛΜΕ «για το καλό των παιδιών» ήρθε στην επιφάνεια η μεγάλη θεωρία του κράτους. Το κράτος, ανεξάρτητα από πολιτικές κατευθύνσεις, εγγυάται ό,τι κι αν γίνει το «καλό των παιδιών». Απέναντι σ’αυτό, ακόμη και μπροστά στην κοινή εμπειρία ότι δύο χρόνια τώρα το κράτος μόνο ψαλιδίζει δυνατότητες των παιδιών, η κριτική παραλύει. Η συντριβή της νεολαίας, η οποία νομιμοποιείται από την αποδοχή της απόλυτης κρατικής δικαιοδοσίας στην «αγωγή», κομματιάζεται σε στιγμές, σε περιστάσεις που επιδέχονται αντίστοιχα περιστασιακή κριτική, ενώ το κρατικό ενδιαφέρον υψώνεται πάνω από αυτές ως ο μεγάλος ενοποιητής στον οποίον πάντα θα ξαναγυρνάς και θα υποτάσσεσαι, όπως ακριβώς η γονεϊκή κακοποίηση -ακόμη και η καθημερινή- κομματιάζεται και εκλογικεύεται σε «κακές στιγμές» ενός ανθρώπου που «όμως σ’αγαπάει». Δεν μπορεί να υπάρχει ριζοσπαστική κριτική για την Εκπαίδευση που να μην ξεκινά από τη στιγμή που οι ανάγκες της κρατικής γραφειοκρατίας εμφανίζονται ως γενική διδακτέα ηθική.
Χιουμοριστικά αντιπολιτευτικά σχόλια στα σόσιαλ γίνονται γλιτσερές ατάκες πολιτευτών της αριστεράς και της προόδου. Τραγούδια μιας επαναστατημένης Ν. Αμερικής καταντούν νανουρίσματα για τους καναπέδες των προοδευτικών μας. Όμορφες ζωγραφιές με σπρέυ στον τοίχο, πολύχρωμες και εξεγερτικές σαν των Ζαπατίστας, μόνο που δεν είναι τοίχος αλλά το Τείχος της δημοκρατίας τους. Απεργιακές υποσχέσεις νίκης που καθώς ξεστομίζονται σαλπίζουν ήδη την υποχώρηση. Κουβέντες για την πραγματική Τέχνη μπροστά στα συρματοπλέγματα των στρατοπέδων συγκέντρωσης. Ασφυξία στο σάπιο αέρα μιας φριχτής γενικευμένης συμπολίτευσης. Αγωνία να εξαγοράζεις μια μικρή αναβολή συνενοχής κάθε μέρα. Το αντίτιμο γνωστό. Μια λίβρα από τη ζωντανή σου σάρκα κάθε μέρα. Κάθε μέρα. Για πες, Siouxsie.
Αυτό που μας παρουσιάστηκε χθες ως εναρκτήριο θέαμα του σχεδίου «ελευθερία» δεν μπορώ να το χαρακτηρίσω, μιας και στην εποχή του προδιαλόγου πολλά από τα επίθετα που θα μπορούσαμε να χρησιμοποιήσουμε είτε είναι μπανάλ είτε παγιδεύουν τη σκέψη. Όπως μας βεβαιώνουν τα ΜΜΕ, «σε μια κίνηση υψηλού συμβολισμού» οι πατερούληδες και οι μητερούλες του έθνους -την ίδια στιγμή με τους πατερούληδες και τις μητερούλες ολόκληρης της ευρωπαϊκής μας οικογένειας- εμβολιάστηκαν, κι εμείς, όσοι χάσαμε ανθρώπους, δυνατότητα για επιβίωση, δουλειές, κοινωνική ζωή, πρέπει να χαρούμε, γιατί στα χαμογελαστά πρόσωπα των εμβολιασμένων χαμογελά πρωθύστερα η δική μας «ελευθερία».
Όμως, είναι ένα πράγμα το να λέμε ότι η κίνηση αυτή είχε κάποιον «υψηλό συμβολισμό», και άλλο πράγμα να συνειδητοποιούμε ποιος ακριβώς είναι αυτός ο συμβολισμός. Σύμφωνα, λοιπόν, με τη δημόσια φλυαρία η κίνηση αυτή έγινε για να δοθεί ένα παράδειγμα, να χτιστεί μια εικόνα που θα μετριάσει τις επιφυλάξεις απέναντι στον εμβολιασμό: εάν ο εκλεκτός κάνει το εμβόλιο, τότε μπορείς κι εσύ!
Γιατί; Υπάρχουν σ’αυτή τη χώρα εκατομμύρια άνθρωποι που περιμένουν να ξαναμπεί κάποια ζωή στις παλιές ράγες (το ξέρουν ότι δεν θα είναι ακριβώς έτσι, αλλά περιμένουν), άνθρωποι με χρόνια προβλήματα υγείας που περιμένουν να δουν έναν άλλον άνθρωπο χωρίς να φοβούνται, τελικά άνθρωποι που περιμένουν πώς και πώς τον εμβολιασμό. Από ποιον μπορεί να αμφισβητηθεί αυτή η τεράστια κοινωνική δυναμική; Από μερικές χιλιάδες «αρνητές των εμβολίων»; Με τίποτα. Οι «αρνητές των εμβολίων» έχουν κάνει αλλού (και μπορούν να κάνουν κι εδώ, με δεδομένο ότι το σύμπλοκο της βιομηχανίας της υγείας, των πολιτικών, και των επιστημόνων κάνει ό,τι μπορεί για να τους δώσει δίκιο) σοβαρή και επικίνδυνη δουλειά, μα πάντα στο έδαφος ασθενειών που θεωρούνταν από καιρό ξεπερασμένες, στο έδαφος της γνωστής χαζοχαρούμενης αίσθησης ασφάλειας του δυτικού ανθρώπου. Όμως, η κοινωνική δυναμική της προσμονής του περιορισμού της covid-19 είναι τέτοια, που οι «αρνητές» δεν έχουν καμία ελπίδα. Από την άλλη, το σημαντικό κομμάτι των συνανθρώπων μας που (εν μέρει δικαίως) είναι επιφυλακτικοί/ες απέναντι σ’όλο αυτό, είναι βέβαιο ότι θα μπορούσε να παρασυρθεί, ή ακόμη και να πειστεί, από τα εκατομμύρια που θα έκαναν το εμβόλιο πριν από αυτούς. Με απλά λόγια, η υπόθεση ότι χρειαζόταν κάποια ειδική «κίνηση υψηλού συμβολισμού» για να εμπνεύσει την ελληνική κοινωνία προς τον εμβολιασμό είναι μια μεγάλη παπάρα.
Η υπόθεση αυτή, ότι χρειάζεται κάποια μεγαλόψυχη κίνηση των εξουσιαστών για να μπορέσει το πόπολο να κινηθεί ακόμη και προς την ίδια του την επιβίωση, πάει χέρι-χέρι με την ιδέα ότι οι ίδιοι οι εξουσιαστές μπορούν να συμπεριφέρονται όπως γουστάρουν. Οι εκλεκτοί και σπουδαίοι άνθρωποι, που από χθες εμβολιάζονται κατά προτεραιότητα, είναι εκείνοι που είτε ατομικά είτε ως επικεφαλής θεσμών, δέκα μήνες τώρα παραβιάζουν κάθε κανόνα υγειονομικής προφύλαξης, και όχι μόνο δίνουν το χειρότερο παράδειγμα, μα θέτουν ζωές σε άμεσο κίνδυνο. Κανείς δεν ξεχνά την εικόνα του πρωθυπουργού να τσαλαπατά κάθε προφύλαξη και μέτρο, από την αυτοσχέδια συναυλία έξω από το μέγαρο Μαξίμου μέχρι την ποδηλατάδα στην Πάρνηθα, τις περιοδείες του Χαρδαλιά, τα χειροφιλήματα και τις διασκεδάσεις, τις ψαλμωδίες του Τσιόδρα παρουσία τηλεοπτικών συνεργείων. Κανείς δεν ξεχνά τις φιέστες του ανεψιού του πρωθυπουργού στην Ομόνοια, και φυσικά τα καλέσματα «να πάει ο κόσμος στο Σύνταγμα να δει την υπέρλαμπρη γιορτινή διακόσμηση» λίγες μέρες αφότου στον ίδιο ακριβώς χώρο είχαμε συλλήψεις 10(!) φεμινιστριών, που κρατούσαν αραιά-αραιά κάποια πλακάτ και αναρχικών που κρατούσαν ένα πανώ. Κανείς δεν ξεχνά τη (γνωστή από παλιά) προτροπή των παπάδων προς τους πιστούς να κάνουν «άλμα πίστης» και τη με το στανιό μεθόδευση αυτού του άλματος μέσα σε γεμάτους ναούς, με θεωρίες περί θείας κοινωνίας και δε συμμαζεύεται. Κανείς δεν ξεχνά την αντιμετώπιση των φαντάρων και των φυλακισμένων ως αναλώσιμο υλικό, που κολλήσει δεν κολλήσει δεν θα στενοχωρηθούμε κιόλας. Κανείς δεν ξεχνά τη στάση τους απέναντι στα σχολεία και στα παιδιά, στάση που έκανε πολλούς γονείς να ανοίξουν τα αυτιά τους προς τους ελάχιστους «αρνητές του κορονοϊού». Τέλος, κανείς δεν ξεχνά τον ποταπό τρόπο με τον οποίο όλοι αυτοί, που από χθες δίνουν στο πόπολο το καλό παράδειγμα, αντιμετώπισαν το καθολικό αίτημα για ένα δημόσιο σύστημα υγείας, που να μπορεί να ανταπεξέλθει ακόμη και στις συνθήκες κανονικότητας χωρίς να εξουθενώνει τους εργαζόμενους/ες σ’αυτό, την αντιμετώπιση των υγειονομικών, που από ήρωες που αξίζουν το χειροκρότημα ακόμη και αυτής της λαμπερής συζύγου του πρωθυπουργού σαν συμπλέουν με την κυβερνητική γραμμή, μετατρέπονται σε ανεύθυνα τέρατα σαν διαφωνήσουν ή διαμαρτυρηθούν (κάποιοι από αυτούς είναι επίσημα συλληφθέντες στις κινητοποιήσεις της 17/11 και 6/12, κάποιοι αντιμετώπισαν εκδικητικές μετακινήσεις, κάποιοι κινδύνεψαν ακόμη και με ΕΔΕ επειδή… νόσησαν!!!). Για να το πούμε απλά, εάν όλο αυτό το πράμα-«ηγεσία του έθνους» ήθελε να δώσει κάποιο παράδειγμα για το καλό όλων, είχε δέκα μήνες για να το κάνει. Έκανε το ακριβώς αντίθετο. Κρύβεται εδώ κάποια αντίφαση; Καμία!
Η βαθύτερη ιδέα πίσω από τη στάση του γαλανόλευκου ανφάν γκατέ -τόσο πίσω από την αδιαφορία τους για τα μέτρα που αυτοί οι ίδιοι εισηγήθηκαν, όσο και για την προθυμία τους να «δώσουν το παράδειγμα» για τον εμβολιασμό- είναι το ΠΡΟΝΟΜΙΟ. Η βαθύτερη ιδέα είναι ότι εκείνοι θα σουλατσάρουν ενώ το πόπολο θα βρίσκεται σε καθεστώς εγκλεισμού, ότι εκείνοι θα παρτάρουν ενώ το πόπολο δεν θα έχει καν το δικαίωμα να βγει στο δρόμο να διαμαρτυρηθεί, ότι εκείνοι θα πλουτίζουν όσο το πόπολο χάνει τη δουλειά του και θα ψοφολογάει. Με λίγα λόγια, η βαθύτερη ιδέα είναι αυτή που ήταν πάντα: εμείς θα ζούμε, κι εσείς, φτωχοί, φάτε σκατά!
Δεν μου έρχεται στο μυαλό καμία εικόνα από τις ιστορίες που μου έχουν αφηγηθεί, ηγέτη που να ενέπνευσε σώζοντας πρώτος-πρώτος τα πολύτιμα οπίσθιά του. Υποτίθεται ότι ο καπετάνιος, σαν βυθίζεται το πλοίο του φροντίζει να σώσει πρώτα όσους μπορεί, και στην ανάγκη μένει αυτός να θυσιάσει τη ζωή του για κείνους. Αυτό το πράγμα που μας σέρβιραν χθες είναι το ακριβώς αντίθετο. Στάθηκαν μπροστά σε μια κοινωνία που έχασε ένα χρόνο ζωής (κάποιες χιλιάδες έχασαν και την ίδια τους τη ζωή) και που περιμένει με τον εμβολιασμό κάποια μικρή ανάσα, και είπαν «εμείς θα σωθούμε πρώτοι». Στην πραγματικότητα, μια διαφορετική συμπεριφορά από μέρους τους θα ήταν ακατανόητη. Αυτή θα ήταν η πραγματική αντίφαση. Και αν αναρωτιόμαστε, ποια κοινωνία θα δεχόταν τέτοια εξευτελιστική συμπεριφορά, χωρίς να γίνει ο χαμός, η απάντηση είναι εξαιρετικά απλή: αυτή εδώ.
Σ’αυτήν την κοινωνία απευθύνθηκαν χθες όλοι αυτοί με την κίνησή τους, του «υψηλού συμβολισμού». Η πολιτική ηγεσία και το «τείχος της Δημοκρατίας», μακαριότατοι και παναγιότατοι ρασοφόροι (της Ορθοδοξίας φυσικά∙ οι των άλλων δογμάτων δεν δικαιούνται να κάνουν κινήσεις «υψηλού συμβολισμού»), αρχι-μπάτσοι και αρχι-καραβανάδες, μας σχεδίασαν την πιο μακάβρια απεικόνιση της οριζόντιας διαίρεσης του κόσμου μας. Το έκαναν ποντάροντας από τη μία στο ότι ένα κομμάτι της κοινωνίας μέσα στη διαφθορά και την παραζάλη του θα ταυτιστεί με την εικόνα τους, θα δει τον εαυτό του σ’αυτή, κι από την άλλη ότι το άλλο κομμάτι θα συνεχίσει να εσωτερικεύει την ήττα του μια με «συμβολικά» χτυπήματα και μια με πραγματικά.
Ο «υψηλός συμβολισμός» της χθεσινής ουβερτούρας στο σχέδιο «ελευθερία» είναι ότι πάτος δεν υπάρχει (ναι, αυτός ο πάτος τον οποίο ονειρεύονται οι διάφοροι αριστεροί μας του στυλ, «θα λογαριαστούμε μετά», «ο λαός θα σώσει το λαό», «lockdown στην πολιτική τους» και άλλων τέτοιων κενών πραγματικού πολιτικού περιεχομένου ανοησιών). Άκουσα ότι κάποιος από τους τυχερούς και προνομιούχους πιονέρους του εμβολιασμού (και μάλιστα επιστήμονας…) χτύπησε ξύλο προτού μας δώσει μεγαλόκαρδα το υπέροχο παράδειγμά του. Σα να λέμε, κρατάνε και μια πισινή για κάποια αναποδιά. Και πόσο ωραίες είναι οι στιγμές που ο εξεγερμένος λαός γίνεται η αναποδιά τους…
Με χαμόγελο δέχεται ο πρωθυπουργός ένα από τα περίπου πέντε χιλιάδες διαθέσιμα εμβόλια. Γιατί όχι;
Θυμάμαι, με χαμόγελο, μια από κείνες τις απεργίες των εκπαιδευτικών του 2013, που -ως πρωτοπορία, ας πούμε, τρομάρα μας!- είχαμε ακούσει τα εξ αμάξης από ορισμένους συναδέλφους και συναδέλφισσες, διότι οδηγήσαμε μια τεράστια πορεία του σωματείου μας σε μια πέραν της συνηθισμένης διαδρομή μέσα στους λιγότερο κεντρικούς δρόμους της αγοράς της πόλης. Και τη θυμάμαι απόψε, διότι απόψε μια μικρή πορεία λίγων δεκάδων ανθρώπων κατάφερε να πορευτεί μόλις δέκα μέτρα παραπάνω από την προηγούμενη φορά (στην απεργία της 26ης του Νοέμβρη), δέκα μέτρα που τα χαρήκαμε σα να ήταν μια μεγάλη νίκη. Ήταν;
Ναι, θεωρητικά ήταν πάντα στο μυαλό μου ότι μπορεί να ζήσουμε και τέτοιες εποχές, η λογική μου έτσι βεβαίωνε. Το πίστευα βαθιά μέσα μου; Τι σημασία έχει πια; Τώρα, το μόνο που έχει σημασία είναι η στάση του καθενός και της καθεμιάς μας.
Δεν συμφωνώ με την περιγραφή της κατάστασης που ζούμε ως «χούντα», αν και αποδέχομαι την συνοπτική ισχύ της παράστασης αυτής, δεν πιστεύω ότι το σημερινό καθεστώς είναι φασιστικό, αν και δεν έχω αμφιβολία ότι καμία από τις κυβερνήσεις των τελευταίων χρόνων δεν θα δίσταζε να παίξει ανοιχτά αυτό το χαρτί αν χρειαζόταν (καταλαβαινόμαστε, πιστεύω, όταν τονίζω το «ανοιχτά»), δεν πιστεύω ότι ζούμε τη «χειρότερη κυβέρνηση όλων των εποχών». Όμως, ως αποτέλεσμα μιας πορείας χρόνων ολόκληρων, φτάσαμε σε μια κυβέρνηση που ολοκληρώνει τη βασική μνημονιακή υπόσχεση: το σπάσιμο κάθε έννοιας «συμβολαίου» με το λαό, κάθε έννοιας συναίνεσης, κάθε κανόνα ακόμη κι αυτού του αστικού-δημοκρατικού πολιτεύματος (που δεν ήταν ποτέ άλλο από μια μορφή δικτατορίας της αστικής τάξης).
Δεν θα μπω σ’αυτό το μικρό σημείωμα στη διαδικασία να περιγράψω τα γεγονότα των τελευταίων ημερών. Τούτη η κυβέρνηση έχει σηκώσει την πρόκληση απέναντι στο λαό πάρα πολύ ψηλά. Μέρα με τη μέρα γίνεται σαφές και στον πιο αγαθό και αφελή (περιφρονώ τους κουτοπόνηρους, φυσικά) ότι η περιβόητη «καραντίνα» είναι η εφαρμογή του δόγματος «βγάλτε το σκασμό όσο πεθαίνετε κατά εκατοντάδες κάθε μέρα, όσο εμείς συνεχίζουμε να πλουτίζουμε σε βάρος σας». Η απαγόρευση της δημόσιας πολιτικής δράσης είναι μόνο ένα κομμάτι αυτής της πρόκλησης∙ κάποιοι σύντροφοι και συντρόφισσες ισχυρίζονται ότι στοχεύει στην προληπτική καταστροφή κάθε δυνητικού πυρήνα αποκρυστάλλωσης της λαϊκής οργής που συσσωρεύεται. Δεν ξέρω. Απουσία του λαϊκού παράγοντα (δεν μιλάω για τα κόμματα που υποτίθεται πως τον εκφράζουν∙ αυτά έχουν προ πολλού κόψει ρόδα μυρωμένα) είναι όλα στο κενό. Όλα στο κενό και για μας, αλλά και για την κυβέρνηση. Γιατί, αν σήμερα εμείς βγαίνουμε στο δρόμο ελπίζοντας ότι εκφράζουμε και τη διάθεση εκείνων που δεν μπορούν (και για διάφορους σοβαρούς λόγους του καθενός και της καθεμιάς, ίσως καλά κάνουν), κάτι αντίστοιχο ελπίζει και η κυβέρνηση. Σαν βγαίνουν προκλητικά στη Βουλή και στα ΜΜΕ και αραδιάζουν τα απίστευτα ψέματά τους, σαν αμολάνε τις συμμορίες τους να τσακίσουν όποιον βρουν μπροστά τους, σαν τους δίνουν το ελεύθερο να επιτίθενται μέχρι και μέσα σε γραφεία πολιτικών οργανώσεων και κινηματικά στέκια, σαν ξανασερβίρουν τη ρητορική του «μιάσματος», κι εκείνοι στο κενό βουτούν∙ στο κενό που είναι η σημερινή σιωπή του λαού.
Δεν ξέρω ποιος θα είναι ο κερδισμένος σ’αυτή τη μάχη. Δεν ξέρω αν θα νικήσουμε εμείς, που λογαριάζουμε στη λαϊκή οργή, ή τα αφεντικά, που εκτιμούν ότι μετά απ’όλα τα μνημονιακά πολιτικά πειράματα έφτασε η ώρα και για το τελευταίο.
Πορευτήκαμε απόψε, λίγες δεκάδες άνθρωποι, σε συμπαράσταση προς τους αγωνιστές και τις αγωνίστριες που συνελήφθησαν στις 17/11, τις 26/11, τις 6/12. Πορευτήκαμε πλάι στα μπλοκ μικρών εξωκοινοβουλευτικών οργανώσεων της Αριστεράς (αυτές μας έμειναν∙ άλλοι δεν είδαν και δεν άκουσαν). Πορευτήκαμε για δέκα μέτρα παραπάνω. Φτάσαμε εδώ, να πρέπει να ξανακερδίσουμε την ελευθερία μέτρο με το μέτρο (κάπως έτσι δεν τη φαντάστηκε κι εκείνος ο Σολωμός;). Ας είναι. Ακόμη και με τον πόντο, αν χρειαστεί, θα την ξανακερδίσουμε. Γιατί, ξέρεις, άλλος τρόπος δεν υπάρχει.
Από την επίθεση της αστυνομίας στο στέκι του ΚΚΕ(μ-λ) στην Αθήνα. 6-12-2020
Λέμε ότι επιθυμούμε τα παιδιά μας να αναπτύξουν κριτική σκέψη. Ωραία. Κάποια από αυτά, κριτικά σκεπτόμενα, ζύγισαν τις δηλώσεις «τι 25 παιδιά στο τμήμα, τι 15, το ίδιο είναι» και τις βρήκαν ανόητες. Τα βρίζετε.
Κάποια από αυτά είδαν ότι από το Μάρτη, που έκλεισαν τα σχολεία, δεν έχει γίνει καμία εργασία για καινούργιες αίθουσες, δεν αγοράστηκαν θρανία, δεν ελέγχθηκαν οι τουαλέτες, δεν προσλήφθηκαν καθαρίστριες. Τα βρίζετε.
Κάποια από αυτά άκουσαν την υπουργό να λέει ότι δεν υπάρχουν κενά στα σχολεία, ενώ τα ίδια ξέρουν πολύ καλά ότι λείπουν εκπαιδευτικοί, κι έτσι, πάλι κριτικά σκεπτόμενα, θεώρησαν ότι η υπουργός είναι αναξιόπιστη. Τα βρίζετε.
Κάποια πήγαν πιο πέρα τη δημιουργικά κριτική σκέψη τους, και κατέληξαν στο ότι αν τα αστρονομικά ποσά, που ξοδεύει η χώρα για εξοπλισμούς, πήγαιναν σε Εκπαίδευση/Υγεία, πολλά πράγματα θα ήταν ήδη πολύ καλύτερα. Τα βρίζετε.
Κάποια από αυτά ένιωσαν ότι δεν μπορούν να σιωπούν όταν τα κοροϊδεύουν, όταν κάποιοι ροκανίζουν το δικό τους μέλλον και την προκοπή των γύρω τους. Τα βρίζετε.
Λοιπόν, ας το πούμε καθαρά. Καμία κριτική σκέψη δεν θέλετε να έχουν τα παιδιά. Μόνο να γίνουν σαν τα μούτρα σας, και να μην σας φέρνουν σε δύσκολη θέση εκθέτοντας με την ορμή τους τη δική σας απάθεια και σαπίλα.
Αφιερωμένο στα μικρά μας φρικιά, από έναν καταληψία του τότε…
Είμαι από κείνους που επιμένουν, παρά τις μεταφυσικές και αστικές ανοησίες που δένουν σα ζουρλομανδύας κάθε συζήτηση για την Εκπαίδευση, ότι τα δύο πρώτα αιτήματα του όποιου εκπαιδευτικού κινήματος της εποχής μας έπρεπε είναι η αύξηση των μισθών και η μείωση του αριθμού των παιδιών στο τμήμα. Το πολιτικό κλίμα των τελευταίων δεκαετιών χρωμάτισε αυτά τα σημαντικότατα αιτήματα με τις μπογιές των νεοφιλελεύθερων παράσιτων, δηλαδή «τεμπέληδες εκπαιδευτικοί, που θέλουν να πληρώνονται περισσότερο και να δουλεύουν πιο άνετα» (λες και είναι κακό για οποιονδήποτε εργαζόμενο/η να θέλει κάτι τέτοιο). Αυτό το πολιτικό κλίμα έχει υλική προέλευση: εκπαιδευτικοί που έχουν χάσει το 1/3 του εισοδήματός τους, πάγωμα των προσλήψεων και καθιέρωση της αναπλήρωσης (κάθε τύπου) ως κανονικότητα, αύξηση των παιδιών στο τμήμα. Υποταγμένες σ’αυτό το κλίμα οι συνδικαλιστικές δυνάμεις των εργαζόμενων στην Εκπαίδευση, ακόμη κι εκείνες που δεν είναι σε ανοιχτή συνεννόηση με το κράτος, απέφευγαν συστηματικά κάθε κινητοποίηση για το ζήτημα, αν και είναι αλήθεια ότι τα αιτήματα αυτά έμπαιναν, τελετουργικά κατά τη γνώμη μου, σε κάθε πλαίσιο δράσης και ανακοίνωση. Τέλος πάντων, ας κριθεί απ’όσους/ες έχουν καλή μνήμη το αν τα πάλεψε κανείς πραγματικά ή αν έμειναν στα χαρτιά. Η μόνη εξαίρεση είναι η μάχη -αντάρτικου τύπου- που δίνεται εδώ και λίγα χρόνια (επί «αριστερού» ΣΥΡΙΖΑ ξεκίνησε) στην αρχή κάθε σχολικής χρονιάς για την έγκριση των λεγόμενων «ολιγομελών» τμημάτων από ελάχιστους/ες και με την, για τα μάτια του κόσμου, κάλυψη της ΟΛΜΕ. Σε κάθε σχετική συζήτηση, ο υπεύθυνος συνδικαλιστής/ρια θα μας έλεγε «έχετε δίκιο, αλλά δεν βλέπετε που η κοινωνία μας βρίζει; αν μιλήσουμε για μισθούς/αριθμό παιδιών, θα μας γδάρουν» και η συζήτηση έληγε εκεί.
Παρακολουθώ σήμερα τη συζήτηση για την ασφάλεια των παιδιών στο σχολείο. Δεν άξιζε μήπως να μας «γδάρει η κοινωνία» όλα αυτά τα χρόνια, στην πάλη μας για ανέγερση σχολείων και προσλήψεις εκπαιδευτικών με στόχο τη μείωση των παιδιών στο τμήμα; Τι έχει να πει σήμερα η «κοινωνία» για το στοίβαγμα των 25 παιδιών σε μια άθλια αίθουσα; Τι έχει να πει η «κοινωνία» για το λιγοστό πετρέλαιο, που όταν στο πρώτο διάλειμμα θα αερίζονται οι αίθουσες δεν θα ξαναζεσταίνονται ποτέ γιατί πολύ απλά το καλοριφέρ λειτουργεί με ωράριο μνημονιακό; Τι στο καλό θα πει η «κοινωνία» όταν με δοσμένη την εσωτερίκευση της μιζέριας ξαναπροβληθούν σαν λύσεις οι επικίνδυνες γελοιότητες της εκ περιτροπής διδασκαλίας, της «εξ αποστάσεως διδασκαλίας» και της κάμερας στην τάξη; Λοιπόν, αν το ζήτημα είναι μια αξιοπρεπής δημόσια εκπαίδευση, ας έχουμε στο μυαλό μας, ανεξάρτητα από την πανδημία, πως αυτό δεν μπορεί να γίνει ούτε χωρίς προσωπικό ούτε χωρίς σύγχρονα κτήρια.
Εντάξει, ας συζητήσουμε και για τη μάσκα και για όλα τα υπόλοιπα μέτρα που προτείνονται, αλλά με ποιον; Με κείνους που τόσα χρόνια από τις κυβερνητικές θέσεις μόνο κατεδάφιζαν, ή με κείνους που τους εξυπηρετούσαν διαβρώνοντας και απαξιώνοντας συστηματικά κάθε λειτουργία των σωματείων και θέτοντάς τα στην υπηρεσία της εκάστοτε κυβέρνησης; Ας το κλείσουμε με μια είδηση. Στην καρδιά του κτήνους, το σωματείο των εκπαιδευτικών της Νέας Υόρκης προσανατολίζεται σε απεργία εάν τα σχολεία πάνε να ανοίξουν χωρίς να διασφαλιστεί η ασφάλεια της σχολικής κοινότητας. Σημείωση: Στην πολιτεία της ΝΥ απαγορεύεται δια νόμου στους δημόσιους υπαλλήλους να απεργήσουν.
Ξημερώνοντας η 18η του Ιούνη 1889, ένας ζωγράφος 36 ετών γράφει στον αδερφό του από το δωμάτιό του σε ένα άσυλο για ψυχικά ασθενείς, κοντά στην Αρλ. Του μιλάει για τα νέα που μαθαίνει για τους φίλους του, ζωγράφους επίσης, του παραπονιέται ότι στο άσυλο δεν έχει κάποια γυναίκα που θα μπορούσε να του ποζάρει, του ζητά να στείλει κάποιες φτηνές εκδόσεις έργων του Σαίξπηρ. Μέσα σε όλα αυτά, κάπου στη μέση της επιστολής, του γράφει «επιτέλους, έχω ένα τοπίο με ελαιόδεντρα και επίσης μια νέα σπουδή για μια έναστρη νύχτα».
Στο υστερόγραφο τον διαβεβαιώνει ότι με τις προφυλάξεις που παίρνει, δύσκολα θα ξανακυλήσει. Μετά από ένα μήνα θα έχει την επόμενη σοβαρή κρίση.
Στις 28 του Σεπτέμβρη, στέλνει στον αδερφό του μερικές ζωγραφιές. Ανάμεσα σ’αυτές, εκείνη της έναστρης νύχτας
Πάντα μου προκαλούσε απορία η ένταση με την οποία οι αριστεροί σύντροφοι και συντρόφισσές μου, ανεξάρτητα από το χώρο στον οποίο ανήκουν, δήλωναν «δεν είμαστε σαν αυτούς». Σα να είχαν βρει το νόημα της ζωής. Μπορεί να μας πατάνε στο λαιμό, αλλά εμείς δεν είμαστε σαν αυτούς. Έχουν πυρηνικά για να μας στείλουν όλους στο διάολο, όμως εμείς ολύμπιοι και ατάραχες. Ζούμε μια ζωή μέσα στην εκμετάλλευση, αλλά -διάολε!- ποτέ εμείς δεν θα γίνουμε εκμεταλλευτές γιατί «δεν είμαστε σαν αυτούς».
Μια ζωή προδιαγεγραμμένου εφιάλτη, λοιπόν, εντός της οποίας μπορείς μόνο να σώσεις την ψυχή σου. Δεν έχεις εχθρούς, δεν έχεις απωθημένα, δεν έχει γίνει το μυαλό σου κιμάς από τα καθημερινά χτυπήματα. Αντέχεις. Και το να αντέχεις είναι μεγάλη αρετή!
Επειδή δεν μπορώ να φανταστώ τους συντρόφους και τις συντρόφισσές μου να προσεύχονται στα εικονίσματα των Αυγουστίνων και των Ακινάτηδων, φαντάζομαι ότι η στάση τους είναι στάση που με κάποιο τρόπο θέλει να αλλάξει ετούτον τον κόσμο. Όμως, γιατί να τον αλλάξει; Αφού αυτός ο κόσμος, όσο σκατά και να είναι, σου δίνει την πολυτέλεια να «μην είσαι σαν αυτόν», τότε δεν είναι και τόσο κακός. Ίσως το κάνεις για τους άλλους, τους κακομοίρηδες που δεν έχουν το τέτοιο δικό σου μεγαλείο ώστε να μπορούν κι αυτοί να «μην είναι σαν αυτούς». Μπορεί. Δεν λείπουν και τέτοιες απόψεις από το κίνημά μας, άλλωστε.
Δεν ξέρω, ρε γαμώτο. Νομίζω πως ένας άθλιος κόσμος μας κάνει κι εμάς που ζούμε μέσα του άθλιους, και όλες μαζί και τον καθένα από μας. Σ’αυτόν τον κόσμο μόνο κάποιοι λίγοι έχουν την πολυτέλεια να είναι κάτι. Οι υπόλοιπες, δεν έχουμε καν τη δυνατότητα «να μην είμαστε σαν αυτούς» γιατί κάποιος που δεν είναι τίποτα δεν έχει καμία ιδιότητα. Αυτά είναι τα άσχημα νέα μου. Ένα σκατό πατημένο είμαστε. Σκέφτομαι τώρα εκείνο το παλιό σύνθημα, και λέω πως ίσως σήμαινε ότι για «να γίνουμε τα πάντα» πρέπει πρώτα να καταλάβουμε ότι «δεν είμαστε τίποτα». Τίποτα; Τρέλες λες! Έχουμε μια δουλειά, διαβάζουμε τα πιο γαμιστερά και ψαγμένα βιβλία, βλέπουμε ταινίες που άλλοι δεν μπορούν ούτε τους τίτλους της αρχής να καταλάβουν, έχουμε κάνει διδακτορικά, παρουσιάσαμε και μια εργασία για τη Σχολή της Φρανκφούρτης σε ένα τρομερό συνέδριο. Ο κόσμος μάς χρειάζεται. Πώς να πούμε τώρα ότι δεν είμαστε τίποτα; Πώς να αφήσουμε απερίσκεπτους ανθρώπους, που καίνε, βρίζουν, καταριούνται, σατιρίζουν, να μας χαλάσουν τις καλές σχέσεις που έχουμε μ’αυτόν εδώ τον κόσμο;
Οι μελλοντικοί άνθρωποι θα μας ευγνωμονούν! Μέσα σε υπόγεια, τρώγοντας σκατά, πίνοντας λάσπη, δουλεύοντας 20 ώρες την ημέρα στο σκοτάδι μέχρι να πεθάνουν, θα χαμογελούν ανακουφισμένοι στη σκέψη ότι αυτοί που προηγήθηκαν έκαναν ό,τι καλύτερο μπορούσαν: «δεν ήταν σαν αυτούς».
Είναι ο πειραματισμός του παιδιού συστατικό του μαθήματος στην τάξη; Είναι η ελεύθερη -χωρίς φόβο- περιδιάβασή του στις έννοιες του μαθήματος; Είναι το δικαίωμα στην κουταμάρα ή την αφηρημάδα; Είναι ο χρόνος που απαιτείται για να καταλαγιάσει η νέα έννοια στο μυαλό; Είναι η δυνατότητα του δασκάλου να ρισκάρει την ενστικτώδη γρήγορη εκτίμηση για τη γενική κατανόηση; είναι η ντρίπλα του να ακούσεις μια τόσο λαθεμένη απάντηση και, αντί να γκρινιάξεις, να πεις «ωραία! σ’ευχαριστώ για την απάντηση, και πάμε να τη δούμε λίγο πιο συγκεκριμένα»; Μήπως είναι εκείνο το σημείο που το μάθημα σπάει για ένα κρύο αστείο; Οι αστείες εκφράσεις της δασκάλας, το περίεργο περπάτημα του δασκάλου, αυτά που σχολιάζονται από τα παιδιά, μα συνήθως με αγάπη; Το να σταματήσεις το μάθημα για να σκύψεις πάνω από το παιδί που δεν κατάλαβε; Το να κάνεις το κορόιδο που δεν απάντησε η … γιατί έχει το νου της στον …; Μια συζήτηση με αφορμή το μάθημα, αλλά πολύ πιο πέρα απ’αυτό; Ένα σχόλιο στα όρια της ευπρέπειας από κάποιο παιδί; Ένας τσακωμός ακόμη; Είναι όλα αυτά συστατικά του μαθήματος; Τα θέλουμε;
Θυμήσου -διάολε!- ποια μαθήματα σε είχαν συγκινήσει, ποια σε είχαν κινητοποιήσει. Ποια στάση ποιου εκπαιδευτικού σε είχε συνεπάρει, σε έκανε να δεις νέους κερατένιους δρόμους στη ζωή σου. Τα θέλουμε όλα αυτά; Τα θέλουμε για όλα τα παιδιά και όχι για την κοινωνική ελίτ; Αν ναι, τότε το καθετί που προτείνουμε για τη ρημάδα την Εκπαίδευση πρέπει να τα περιλαμβάνει.
Πάμε στο ερώτημα των ημερών τώρα: Τι απ’όλα αυτά διατηρείται με το σπάσιμο της έννοιας της τάξης, τη ζωντανή αναμετάδοση του μαθήματος στον ανθηρό κήπο του www; Τίποτα! Οι δύο μήνες καμερομαθημάτων θα έπρεπε να μας βάλουν να σκεφτούμε πάνω σ’αυτό. Αντίθετα, έκαναν πολλούς ευτυχισμένους: Το υπουργείο, που ήδη νομοθετεί (με τροπολογίες, φυσικά) και σκέφτεται να καλύπτει τις ελλείψεις εκπαιδευτικών με κάμερες, τα επιθεωρητικά σώματα, που έχουν άμεση πρόσβαση στο τι λέει η δασκάλα ανά πάσα στιγμή. Τους καλοθελητές θεσμικούς και εξωθεσμικούς. Τους γονείς-επενδυτές, που δυο μήνες τώρα κρατούσαν σημειώσεις για την επίδοση της επένδυσής τους κι εκείνες των ανταγωνιστικών επενδύσεων. Τους χορηγούς, που βρήκαν στην τηλεκπαίδευση ένα δρόμο που δεν περίμεναν να ανοιχτεί τόσο εύκολα μπροστά τους.
Δεν ξέρω, καμιά φορά μου φαίνεται πως δεν μιλάμε καν την ίδια γλώσσα. Μου φαίνεται πως οι άνθρωποι επιθυμούν γρήγορα να περάσουμε σε ένα άλλο στάδιο, πως πολύ μας ανέχτηκαν, και θέλουν να σφαχτούν ελεύθερα, χωρίς ενοχές.
Επανέρχομαι στο βασικό και κλείνω: μια εκπαιδευτική πολιτική κρύβει μέσα της τις πιο βασικές αντιλήψεις μας για τον κόσμο· δεν είναι ένα καλάθι με καλές ή κακές ιδέες απ’όπου διαλέγουμε περιπτωσιακά.
Ξανά και ξανά, λοιπόν. Το «τι Εκπαίδευση θες;» σημαίνει «σε ποιον κόσμο θες να ζήσεις;».
Αυθόρμητες μεταβολές 
Πρέπει να έχετε συνδεθεί για να σχολιάσετε.